KUNNEN TEGENSTRIJDIGE TEGENSTELLINGEN ÉÉN WOORD DEFINIËREN?
Het Hebreeuwse woord laban betekent “wit” – zoals melk, zoals tanden – WIT. Stel je eerst eens voor dat we dit woord laban in 31 verzen van de Schrift zouden vertalen naar het Engelse woord “white”. Tot zover gaat het goed. Maar stel je vervolgens voor dat we dit woord laban in 31 verschillende verzen van de Schrift vertalen naar het Engelse woord “BLACK”. Ziet iemand een probleem met een dergelijke geleerdheid?
Het is gek, en toch IS dit wat er is gebeurd in de KJV met betrekking tot het Hebreeuwse woord sheol-31 keer “graf” en 31 keer “hel”. En wat heeft ONBEWUST DOOD IN HET GRAF gemeen met EEN BEWUST LEVEN VAN EEUWIGE MARTELING IN HET VUUR? Niets, absoluut NIETS! Het is net zo verschillend als “zwart” en “wit”.
Ik beweer niet eens dat dit slechte wetenschap is. Dit is helemaal GEEN geleerdheid. Dit is niets minder dan FRAUDE-een Christelijke HOAX! Waar anders in de historische academische wereld vinden we zo’n roekeloze veronachtzaming van de feiten? Ik pleit niet voor mijn persoonlijke voorkeur bij het vertalen van de Schriften, maar ik pleit er alleen maar voor om nauwkeurig en consistent te vertalen wat we in AL DE HEBREEUWSE EN GRIEKSE HANDSCHRIFTEN aantreffen.
NOG EEN KEER: In de Hebreeuwse manuscripten vinden we het woord sheol 65 keer, daarom zouden we in onze Engelse vertalingen één woord moeten vinden voor alle 65 keer dat sheol voorkomt. Maar nee, we vinden ÉÉN Hebreeuws woord vertaald in DRIE VERSCHILLENDE ENGELSE WOORDEN-“put, graf en hel”.
En in het Nieuwe Testament hebben we het tegenovergestelde van deze Hebreeuwse fraude: We hebben ÉÉN Engelse woord “hel” vertaald uit DRIE VERSCHILLENDE GRIEKSE WOORDEN-“gehenna, hades en Tartarus”.
Dan komen we bij het grootste Nieuwtestamentische bedrog met betrekking tot de “hel”. Eén keer en slechts één keer vinden we het Griekse woord hades, niet vertaald als “hel” maar als “graf”. Waarom? Waarom maar één keer “graf?” Waarom? Omdat de vertalers niet wilden dat wij “domme schapen” ooit zouden weten wat “hades” werkelijk betekent.
Als “graf” en “hel” vergelijkbare betekenissen hadden, dan zou het gebruik ervan niet zo vernietigend zijn, maar omdat ze in alle opzichten tegengesteld zijn, is er geen geldige reden voor het gebruik ervan. En als de Griekse woorden “hades” en “gehenna” qua betekenis erg op elkaar zouden lijken, dan zou het te rechtvaardigen zijn om ze in hetzelfde Engelse woord te vertalen, maar dat is niet zo; ze zijn totaal verschillend.
Tenminste de helft van de vertalingen in het Oude Testament is correct, in die zin dat sheol correct vertaald kan worden als “graf”. Maar in het Nieuwe Testament is zelfs niet één keer het Engelse woord “hell” een gerechtvaardigde vertaling voor een Grieks woord dat in de manuscripten voorkomt.
WAT HEBBEN WE TOT NU TOE GELEERD OVER SHEOL / HADES?
We hebben nu 34 Schriftverzen gezien waarin we het oud-Hebreeuwse woord sheol vinden en hoe het in de context wordt gebruikt.
We hebben gezien dat “sheol” in poëtische figuurlijke taal wordt gebruikt als een plaats, toestand of rijk van “verdriet en rouw”, zoals voor een dood of verondersteld dood kind. Alleen figuurlijk gaat iemand die nog leeft naar “sheol”. Het is duidelijk het rijk van de doden en wordt daarom soms figuurlijk gebruikt om iets afschuwelijks of beangstigends voor te stellen (zoals we later zullen zien in het geval van Jona).
Als God iemand doodt, wordt er gezegd dat God hem naar “sheol” brengt.
Wanneer iemand naar “sheol” gaat, is hij niet in staat om weer naar boven te komen.
In Job leerden we dat wanneer we sterven we in “sheol” worden verborgen tot een vastgestelde tijd wanneer we zullen worden veranderd van wat onze toestand in “sheol” ook is.
Job vergelijkt “sheol” ook met een bed in een donkere plaats (niet anders dan slapen in onze slaapkamer met het licht uit). En Job vertelt ons ook dat de gezegende en de vervloekte beiden naar “sheol” gaan.
We verteren in deze plaats die “sheol” wordt genoemd.
In “sheol” is er geen herinnering of communicatie met de wereld van de levenden.
De hand van “sheol” wordt de dood genoemd, en ieder die leeft zal er naartoe getrokken worden.
Prediker 9:10 is waarschijnlijk de meest veelzeggende Schrifttekst met betrekking tot wat we NIET in “sheol” vinden. Geen werk, LIST[intelligentie/redelijkheid], kennis of wijsheid.
Zelfs de rechtvaardigen kunnen God niet loven of prijzen in “sheol”.
Hosea informeerde ons dat God de plaag van de dood zal zijn. Met andere woorden, God zal een plaag zijn voor “sheol” zelf, niet voor de dode mensen die in “sheol” verblijven. In feite zegt God dat Hij de mensen in “sheol” zal loskopen en verlossen. Oh ja, God zal ALLEN die naar de sheol afdalen loskopen en verlossen, maar niet allemaal tegelijk. Onthoud dat er TWEE opstandingen zijn: één tot leven met Christus in Zijn Koninkrijk en een andere tot de grote witte troon/het meer van vuur/de tweede dood, het Oordeel.
In deel B zullen we alle resterende verzen in het Oude Testament doornemen waarin het woord sheol foutief is vertaald naar het Oud-Engelse woord “hel”.
EEN AFSLUITENDE GEDACHTE
Hoewel iedereen een waarneming van de dood heeft en velen daadwerkelijk het proces van sterven ervaren, zal absoluut niemand ooit iets ervaren IN de doodstoestand zelf. Er is geen ervaring of waarneming in de dood.
En hoewel niemand ernaar verlangt om naar sheol [het graf] te gaan; dat wil zeggen dat niemand ernaar verlangt om te Sterven, is het niettemin een veilige plaats om te zijn terwijl we op wederopstanding wachten. Niets kan ons daar kwaad doen. Er is daar geen angst of duisternis, want er is daar GEEN waarneming. Sheol is echt als een diepe, gezonde SLAAP, waaruit onze Vader ons ‘s morgens zal wekken. Laten we ons door die gedachte laten troosten.
SHEOL VERTAALD MET HELL
In Deel A zagen we hoe het Hebreeuwse woord sheol in het Oude Testament drie keer vertaald wordt als “put” en eenendertig keer als “graf”. In deel B zullen we zien dat ditzelfde Hebreeuwse woord sheol ook eenendertig keer vertaald wordt als “hel”. Wat is nu eigenlijk de taalkundige wet of het taalkundige principe dat de vertalers dwingt om dit te doen? Geen wet. Geen principe. Waarom dan wel?
Er is GEEN Schriftuurlijke of rationele reden om het Hebreeuwse woord sheol in het Engelse woord “hell” te vertalen – helemaal NIETS! En er is zeker geen reden om het woord hel te gebruiken in het licht van het feit dat de Oud Engelse betekenis van dit woord door de Christelijke kerk in de afgelopen vier eeuwen onherkenbaar is verdraaid. Laten we nog eens naar onze definities kijken:
De “hel” zoals de Engelsen het in het dagelijks leven gebruikten in de jaren 1600:
Webster’s Twentieth Century Dictionary: “hell, n. [ME, helle; AS, hell, hel, van helan, bedekken, verbergen]”.
De “hel” van de 21e eeuw:
De American Heritage Collegiate Dictionary: “De verblijfplaats van veroordeelde zielen en duivels…de plaats van eeuwige straf voor de goddelozen na de dood, voorgezeten door satan superspook…een staat van afscheiding van God…een plaats van kwaad, ellende, onenigheid of vernietiging…kwelling, angst.”
Gelooft iemand dat deze twee definities van “hel” ook maar iets met elkaar gemeen hebben? Hoe is het dan mogelijk dat de Christelijke definitie van de hel tegenwoordig een vertaling is van een woord dat tot op de dag van vandaag drie keer vertaald is als “put” en eenendertig keer als “graf”? Ga ik voor iemand vasten?
DE VERDOEMELIJKE KETTERIJ VAN DE EEUWIGE HEL
Deze kwaadaardige leer van de kerk maakt van God een buitenaards monster en zorgt ervoor dat honderden miljoenen gelovigen in angst, mentale onrust en emotionele angst leven over verloren gewaande dierbaren die dag en nacht in dit legendarische hellegat van eeuwige marteling zouden lijden. Als er werkelijk een Christelijke hel bestaat zoals fundamentalistische predikers die onderwijzen, dan zou de god van die hel veel kwaadaardiger zijn dan alle zondaars in de geschiedenis van de wereld bij elkaar. Er zou geen zonde of kwaad meer verachtelijk en weerzinwekkend, of totaal krankzinnig, kunnen zijn dan het grootste deel van de mensheid voor eeuwig in letterlijk vuur te martelen! Het zou de ULTIEME ZONDE zijn en de ontwerper en sponsor ervan zou de ULTIEME ZONDE zijn.
Maar omdat deze doctrine onzin is; een verdoemelijke ketterij; een uitvinding van verdorven geesten; een theologische leugen; een christelijke hoax; wordt het dus DE ULTIEME SCHANDE door hen die zwelgen in deze geestelijke onzin en deze onderwijzen.
Woorden schieten tekort om de diepte van deze niet-bijbelse ketterij uit te drukken. Theologen, professoren, leraren, predikers en voorgangers veroordelen de zonden van de meest verachtelijke zondaars van de mensheid en onderwijzen vervolgens dat de God die hun Rechter zal zijn, triljoenen keren verdorvener is dan degenen die beoordeeld worden. En dit noemen ze “rechtvaardig” en “gerechtigheid”. ONGELOOFLIJK! Moge God genade hebben met hun verdorven geesten en ellendige zielen! Amen.
Dit gezegd hebbende, terug naar de zaken waartoe ik geroepen ben: “[1] Predik met GELUIDIGE DOCTRINE en [2] weerleg degenen die DEZE CONTRADICTEREN” (Titus 1:9, The New Revised Standard Version).
DE 31 HELLEN IN HET OUDE TESTAMENT VAN DE KING JAMES
Eerst zullen we alle 31 verwijzingen naar de “hel” in het Oude Testament van de King James Bijbel doornemen. Alle 31 “hellen” zijn vertaald uit het Hebreeuwse woord sheol.
We zullen dan zien of er een klein verschil is tussen de verzen waar sheol vertaald is als graf en waar het vertaald is als hel. Ik hoop dat je net zo geschokt en verontwaardigd zult zijn als ik was toen ik deze waarheden ontdekte.
Om tijd te besparen zal ik niet ingaan op elke verwijzing naar “hel” vertaald van “sheol”, maar ik zal ze allemaal aanhalen en wijzen op de drogredenen van degenen die melding maken van vuur of iets dat vaag gerelateerd is aan de Christelijke hel.
In de hele de Wet, dat wil zeggen alle boeken Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri en Deuteronomium – komt het woord “hel” maar één keer voor in de King James Bijbel. Hier is het:
- “Want een vuur is ontstoken in Mijn toorn en zal branden tot in de laagste hel [Heb: sheol] en zal de aarde met haar toename verteren en de grondvesten van de bergen in brand steken” (Deut. 32:22).
Nou, eindelijk. Daar is het, “vuur” wordt gevonden met het woord sheol, dus nu hebben we zeker Schriftuurlijk bewijs gevonden dat sheol soms de christelijke “hel van eeuwige marteling in vuur” betekent, toch? FOUT! Dit vers zegt niets over het verbranden van dode mensen in sheol met vuur.
Het hele hoofdstuk is een “Lied van Mozes” (Zie vers 1). God profeteert door middel van Mozes’ Lied Zijn woede over Israëls gebrek aan geloof en het feit dat zij zich tot andere goden wenden, en hiervoor zal God hen straffen. Hij zal hen echter niet martelen in het eeuwige vuur van een christelijke hel. Hier is wat God met hen zal doen:
“Want de Heer zal zijn volk oordelen … Ik DOOD en Ik maak levend; Ik verwond en Ik genees; er is niemand die uit Mijn hand kan verlossen.” (Deut. 32:36a & 39).
Merk op dat volgens God zelf, de enige manier waarop iemand die Hij “doodt” ooit weer kan leven, is als God ook weer “levend maakt”. Geloven Christenen dat dode mensen weer levend gemaakt moeten worden? Nee, natuurlijk niet. Ze geloven niet eens dat dode mensen dood zijn, dus waarom zou God ze ooit weer “levend” moeten maken? Het is wetenschappelijk, fysiologisch of Schriftuurlijk niet mogelijk om fysiek te sterven en toch levend te zijn.
Laten we eens kijken naar een zeer diepgaand punt in dit Hooglied van Mozes dat alle twijfel zou moeten wegnemen over de vraag of Israël “in letterlijk vuur wordt gemarteld” in deze “laagste sheol”. Vers 25:
“Het zwaard buiten, en de verschrikking binnen, zal zowel de jonge man als de maagd vernietigen, DE ZUIGELING [een zuigeling; een BABY] ook met de man met grijze haren.”
Zeker, God bevestigt dat zuigelingen in deze sheol zullen zijn. Moeten we geloven dat God zuigelingen in de sheol zal martelen? Is de sheol echt een hel van marteling in vuur zoals de orthodoxie beweert? Nee, dit is niets meer dan het “graf” dat we zagen in de vorige 31 Schriftplaatsen vertaald van hetzelfde Hebreeuwse woord sheol.
- De smarten der hel [Heb: sheol] omringden mij; de strikken des doods verhinderden [confronteerden] mij” (II Sam. 22:6).
Gelooft iemand dat David ternauwernood ontsnapte aan de martelingen van een eeuwige hel van pijn in letterlijk vuur? Nee? Ik ook niet. Maar ik kan duidelijk zien hoe hij de dood en het graf voelde naderen toen zijn vijanden erop uit waren om hem te doden.
- Het [de wijsheid en geheimen van God] is zo hoog als de hemel; wat kun je doen? Dieper dan de hel [Heb: sheol] ; wat kun je weten” (Job 11:8).
Dit is dichterlijke taal en heeft niets te maken met een martelplaats in vuur.
- De hel [Heb: sheol] is naakt voor hem en het verderf heeft geen bedekking” (Job 26:6).
- De goddelozen zullen in de hel [Heb: sheol] worden veranderd [Heb: shub] en alle volken die God vergeten” (Psalm 9:17).
Afgelopen zondag hoorde ik dit vers nog op tv geciteerd worden. Tjongejonge, dit lijkt me behoorlijk moeilijk om te omzeilen, nietwaar? “De goddelozen zullen in de hel terechtkomen.” Nou, misschien niet. De vertalers hebben weer eens geprobeerd om hun listige bedrog uit te halen. Zie je, het woord dat vertaald is met “gekeerd” is het Hebreeuwse woord shub en het betekent “terugkeren” (niet “keren” of “omkeren”), maar terugkeren of omkeren. In feite wordt dit woord bijna 100% van de ongeveer 450 keer dat het wordt gebruikt vertaald als “terugkeren” of “omgekeerd”. Merk op hoe andere versies ditzelfde vers corrigeren:
“De wettelozen zullen TERUGKEREN [Heb: shub] naar de hades, alle volken die God vergeten” (Psalm 9:17, Rotherham’s Geaccentueerde Bijbel).
“De volken zullen TERUGKEREN naar de hel, alle volken die God vergeten” (Psalm 9:17, The New American Bible).
“De goddelozen keren terug naar de hel, alle volken die God vergeten”. (Psalm 9:17, Young’s Literal Translation).
“De goddelozen zullen TERUGKEREN [Heb: shub] naar het onzienlijke, alle volken God vergetend” (Psalm 9:17 Concordant Literal Old Testament).
Eigenlijk is “terugkeren” een betere vertaling dan “omkeren”, maar we kunnen tenminste zien dat andere vertalers de juiste betekenis van shub zien en gebruiken, wat The King James natuurlijk niet deed.
De Bijbel vergelijkt de dood met een “terugkeer”. De ziel keert terug naar sheol/hades – het onzichtbare. De geest keert terug naar God die hem gaf. En het lichaam keert terug naar het stof van de grond waar het vandaan kwam. En zo zullen ook de goddeloze naties TERUGGELEID worden naar de sheol – het graf, sheol, het onzichtbare, DEATH.
Als “sheol” een christelijke hel van marteling in vuur is, dan zouden ze ook moeten concluderen dat deze naties ook KOMEN VAN een eeuwigheid van lijden in vuur, en dat ze niet TERUGKOMEN naar diezelfde plaats. Ziet iemand een probleem met zulke onschriftuurlijke onzin?
- “Want U zult mijn ziel niet in de hel [Heb: sheol] laten, noch zult U Uw Heilige verderf laten zien” (Psalm 16:10).
Hoewel dit een profetie over de Heer is, zijn het toch de woorden van David over zichzelf en zijn eigen verlossing uit de hel. Merk op dat David toegeeft dat hij (zijn ziel, het bewuste, voelende zelf) zal sterven en naar de hel zal gaan. Maar Davids gebed is dat God “mijn ziel niet in de hel zal laten”. Ieders ziel gaat naar de hel bij de dood – zowel de zondaars als de heiligen.
- “De smarten der hel [Heb: sheol] omringden mij; de strikken des doods verhinderden [confronteerden] mij” (Psalm 18:5).
David is niet in de sheol, maar is eerder bedroefd omdat hij de dood alleen maar overdenkt.
- “Laat de dood hen aangrijpen, en laat hen snel nederdalen in de hel [Heb: sheol], want goddeloosheid is in hun woningen en onder hen” (Psalm 55:15). (Psalm 55:15).
Merk op dat iemand “dood” moet zijn om naar de sheol te gaan.
- “Want groot is Uw goedertierenheid jegens mij; en U hebt mijn ziel verlost uit de laagste [diepte van] de hel [Heb: sheol]” (Psalm 86:13).
- “De smarten des doods omringden mij, en de pijnen der hel [Hb: sheol] kregen mij in hun greep: Ik vond moeite en verdriet” (Psalm 116:3).
- “Als ik opklim naar de hemel, bent U daar; als ik mijn bed opmaak in de hel [Heb: sheol] , zie, U bent daar” (Psalm 139:8).
- “Haar voeten dalen af naar de dood; haar stappen nemen bezit van de hel [Heb: sheol]” (Spreuken 5:5).
Het lijkt vrij duidelijk dat voeten en stappen één zijn, en dat ze naar één plaats gaan – dood en hel [ sheol] zijn één.
- “Haar huis is de weg naar de hel [Heb: sheol] , die afdaalt naar de kamers van de dood” (Spr. 7:27).
Nogmaals, haar huis met zijn kamers dalen af naar de hel/het graf en de dood.
- “Maar hij weet niet dat de DODEN daar zijn, en dat haar gasten in de diepten van de hel zijn” (Spr. 9:18).
De hel bevat DODEN, geen levende zielen!
- “Hel [Heb: sheol] en verderf zijn voor het aangezicht des Heren; hoeveel te meer het hart der mensenkinderen” (Spr. 15:11). (Spr. 15:11).
- “De weg van het leven is boven voor de wijze, opdat hij van de hel [Heb: sheol] beneden wegtrekt [wegblijft]” (Spr. 15:24).
- “Gij zult hem met de roede slaan, en zijn ziel uit de hel [Heb: sheol] verlossen” (Spr. 23:14).
- De hel [Heb: sheol] en het verderf zijn nooit vol; zo zijn de ogen van de mens nooit tevreden” (Spreuken 27:20).
- “Daarom heeft de hel [Heb: sheol] zich vergroot, en haar mond geopend zonder maat; en hun heerlijkheid, en hun menigte, en hun praal, en hij die zich verheugt, zal daarin nederdalen” (Jes. 5:14).
- De hel [Heb: sheol] van beneden is bewogen voor u om u te ontmoeten bij de komst; hij wekt de doden op voor u, zelfs alle hoofden van de aarde; hij heeft alle koningen van de volken opgewekt van hun tronen” (Jes. 14:9).
- “Toch zult u worden neergehaald naar de hel [Heb: sheol], naar de zijkanten van de kuil” (Jes. 14:15).
- “Omdat u gezegd hebt: Wij hebben een verbond gesloten met de DOOD, en met de hel [Heb: sheol] hebben wij een overeenkomst; wanneer de overvloeiende gesel door zal gaan, zal hij niet tot ons komen; want wij hebben de leugen tot onze toevlucht gemaakt, en onder de leugen hebben wij ons verborgen” (Jes. 28:15).
- “En uw verbond met DE DOOD zal verbroken worden, en uw overeenkomst met de hel [Heb: sheol] zal niet standhouden; wanneer de overvloeiende gesel zal passeren, dan zult u erdoor vertreden worden” (Jes. 28:18).
Merk op in zowel verzen 15 als 18 van Jesaja 28 dat “dood en hel” gezelschap houden. Nog een belangrijk bewijs dat zij die in de sheol zijn, DOOD zijn en niet in vuur gemarteld worden. Sheol wordt geassocieerd met DOOD, niet met leven.
- “En u ging naar de koning met zalf, en vermeerderde uw parfums, en zond uw boodschappers ver weg, en vernederde uzelf zelfs tot in de hel [Heb: sheol] ” (Jes. 57:9).
- “Ik heb de volken doen beven bij het geluid van zijn val; wanneer Ik hem nederwerp in de hel [Heb: sheol] met hen die nederdalen in de put en alle bomen van Eden, de uitgelezen en beste van Libanon, allen die water drinken, zullen getroost worden in de onderwereld” (Ezech. 31:16).
- “Zij daalden ook met hem af in de hel [Heb: sheol] tot hen die met het zwaard gedood werden; en zij die zijn arm waren, die onder zijn schaduw woonden te midden van de heidenen” (Ezech. 31:17).
- “De sterke onder de machtigen zal tot hem spreken uit het midden van de hel [Heb: sheol] met hen die hem helpen; zij zijn nedergedaald, zij liggen onbesneden, gedood door het zwaard” (Ezech. 32:21).
- “En zij zullen niet liggen bij de machtigen, die gevallen zijn van de onbesnedenen, die zijn nedergedaald naar de hel [Heb: sheol] met hun oorlogswapens; en zij hebben hun zwaarden onder hun hoofden gelegd, maar hun ongerechtigheden zullen op hun gebeente zijn, omdat zij de schrik der machtigen waren in het land der levenden” (Ezech. 32:27).
- “Al graven zij in de hel [Heb: sheol], dan zal mijn hand hen daarheen brengen; al klimmen zij naar de hemel, dan zal ik hen daarheen brengen” (Amos 9:2).
- “En hij zei: Ik riep vanwege mijn ellende tot de Heer en Hij hoorde mij; uit de buik van de hel riep ik en U hoorde mijn stem” (Jona 2:2).
Stel je dat eens voor! De buik van een VIS is ook de “buik van de hel”. Maar er was zeker geen letterlijk vuur in die vis die Jona martelde.
- “Ja ook, omdat hij door wijn overtreedt, is hij een trotse man, die niet thuis blijft, die zijn begeerte uitbreidt als de hel [Heb: sheol] , en is als de DOOD, en kan niet tevreden zijn, maar verzamelt tot hem alle volken, en stapelt tot hem alle mensen” (Hab. 2:5) .
Opnieuw zien we dat dood en hel elkaar gezelschap houden. Er is GEEN BEWUSTZIJN in sheol / hades / graf / dood. Jona riep slechts figuurlijk (symbolisch) vanuit “de buik van de hel/ sheol.” Jona was niet letterlijk in de hel, want hij was niet gestorven, hoewel hij er wel heel dicht bij was. David schreeuwde op dezelfde manier in zijn doodsstrijd alsof hij al verteerd was door de dood, hoewel dat niet zo was.
We hebben nu alle geschriften uit het Hebreeuwse Oude Testament geciteerd waarin het woord sheol voorkomt. 3 keer als “put”, 31 keer als “graf” en 31 keer als “hel”. Niet één keer hebben we gelezen over ” STRAF “, ” Marteling in vuur ” of een plaats van ” eeuwig leven “. We hebben duidelijk gezien dat zowel de rechtvaardigen als de onrechtvaardigen naar dezelfde toestand en plaats gaan die sheol wordt genoemd. Er wordt letterlijk, figuurlijk, symbolisch en poëtisch over gesproken.
