Misverstanden over de Oorsprong van de Duivel
Een van de grootste misverstanden binnen de christelijke traditie is het idee dat de duivel ooit een hoge engel in de hemel was, die in opstand kwam tegen God en sindsdien als een machtige tegenstander de wereld beheerst. Dit beeld is niet afkomstig uit de oorspronkelijke Bijbelse teksten, maar is in de loop van eeuwen gevormd door kerkelijke tradities en de invloed van heidense mythologie.
De Bijbel laat echter zien dat het woord satan eenvoudigweg “tegenstander” betekent en dat duivel “lasteraar” of “vals beschuldiger” inhoudt. Beide woorden worden zowel in het Oude als het Nieuwe Testament vaak gebruikt voor mensen en menselijke systemen, en niet uitsluitend voor een vermeend bovennatuurlijk wezen.
De oorsprong van het idee van een gevallen engel komt voor een groot deel voort uit een verkeerde lezing van Jesaja 14 en Ezechiël 28. In deze hoofdstukken worden respectievelijk de koning van Babel en de vorst van Tyrus aangesproken. De gebruikte poëtische taal en beeldspraak werden later door theologen op de duivel toegepast, waardoor een nieuwe, niet-Bijbelse theologie ontstond.
Daarnaast hebben invloeden uit het Perzische dualisme – het geloof in twee eeuwige, tegengestelde machten – bijgedragen aan het populaire beeld van een eeuwige strijd tussen God en de duivel. Dit staat haaks op de Bijbelse leer dat God almachtig is en geen gelijke heeft.
Door terug te keren naar de oorspronkelijke context van deze teksten, ontdekken we dat de zogenaamde “oorsprong van de duivel” in werkelijkheid een samenstelling is van menselijke traditie, mythevorming en verkeerd toegepaste Schriftgedeelten.
Hoe Kerkelijke Tradities het Beeld van de Duivel Vormen
Vanaf de eerste eeuwen van de kerkgeschiedenis begonnen leiders en theologen het Bijbelse begrip van satan en duivel te vermengen met mythische en filosofische ideeën uit de omringende culturen. Deze vermenging zorgde ervoor dat de duivel steeds meer werd voorgesteld als een zelfstandig, persoonlijk en bovennatuurlijk wezen dat al eeuwenlang tegen God strijdt.
Invloeden uit het Griekse en Romeinse denken, maar ook uit het Perzische Zoroastrisme, brachten het concept van een eeuwige tweestrijd tussen licht en duisternis, goed en kwaad, in de christelijke leer. Hoewel de Bijbel nergens leert dat er een macht bestaat die kan wedijveren met God, werd dit idee toch onderdeel van de kerkelijke traditie.
Middeleeuwse theologie, kunst en literatuur versterkten dit beeld verder. Preken, toneelstukken en schilderijen stelden de duivel voor als een angstaanjagend figuur met hoorns, staart en drietand. Deze voorstelling had weinig te maken met de Schrift, maar des te meer met de behoefte van kerkelijke autoriteiten om mensen in angst te houden.
Door het dreigbeeld van een machtige duivel konden kerkleiders zich positioneren als de enige bescherming tegen deze vijand. Angst werd zo een instrument van controle. De gelovigen werden niet geleerd dat Christus de overwinning al had behaald, maar dat zij voortdurend bedreigd werden door een onzichtbare vijand die alleen door de kerk kon worden weerstaan.
Dit alles heeft ertoe geleid dat veel mensen tot op de dag van vandaag het idee hebben dat de duivel een bijna even machtige tegenstander van God is – een opvatting die niet uit de Bijbel zelf, maar uit eeuwen van menselijke traditie voortkomt.
Wat het Oude Testament Echt Leert over Satan
In het Oude Testament wordt het Hebreeuwse woord śātān gebruikt voor “tegenstander” of “tegenovergestelde partij”. Het is geen eigennaam en verwijst niet automatisch naar een bovennatuurlijke vijand. De context bepaalt altijd over wie of wat het gaat.
Een duidelijk voorbeeld vinden we in Numeri 22:22, waar de engel van de HEERE wordt beschreven als een satan voor Bileam:
Numeri 22:22 “Maar de toorn Gods ontstak, omdat hij ging; en de Engel des HEEREN stelde Zich in den weg hem tot een tegenstander.”
Ook in 1 Koningen 11:14 gaat het om een menselijke tegenstander:
1 Koningen 11:14 “Toen deed de HEERE Salomo een satan opstaan, Hadad, den Edomiet; hij was uit het koninklijk zaad in Edom.”
Deze teksten laten zien dat het woord satan zowel op hemelse boodschappers als op mensen toegepast kan worden, afhankelijk van de situatie.
Een van de meest verkeerd begrepen passages is Jesaja 14, waar wordt gesproken over de “morgenster” die uit de hemel is gevallen. De context maakt echter duidelijk dat dit over de koning van Babel gaat en niet over een gevallen engel. Hetzelfde geldt voor Ezechiël 28, waar de vorst van Tyrus wordt aangesproken. Beide hoofdstukken gebruiken poëtische en beeldende taal om hoogmoedige heersers aan te klagen, niet om een mythische duivel te beschrijven.
Door deze teksten in hun oorspronkelijke context te lezen, verdwijnt het idee van een eeuwige, bijna-gelijke vijand van God. In plaats daarvan zien we dat God soeverein is en dat elke tegenstander – of menselijk, of boodschapper, of systeem – slechts kan handelen binnen de grenzen die God stelt.
De Duivel in het Nieuwe Testament
In het Nieuwe Testament komen de woorden satan en duivel vaker voor, maar ook hier blijft de oorspronkelijke betekenis overeind: satan betekent “tegenstander” en diabolos betekent “lasteraar” of “vals beschuldiger”. Net als in het Oude Testament worden deze termen niet uitsluitend gebruikt voor een bovennatuurlijk wezen.
Een voorbeeld vinden we in 1 Timotheüs 3:11:
1 Timotheüs 3:11 “Desgelijks de vrouwen, dat zij eerbaar zijn, geen lasteraarsters (diabolos), matig, getrouw in alles.”
Hier is diabolos duidelijk een beschrijving van mensen die kwaadspreken, niet van een geestelijk wezen.
Ook Jezus gebruikt de term op deze manier wanneer Hij Judas Iskariot aanspreekt:
Johannes 6:70 “Jezus antwoordde hun: Heb Ik niet u twaalven uitverkoren? En een uit u is een duivel.”
Verder zien we dat passages zoals de verzoeking van Jezus in de woestijn vaak symbolisch worden gelezen. In plaats van een letterlijk gesprek met een gevallen engel, kan het worden opgevat als een profetisch beeld van de verleidingen die Jezus moest weerstaan: macht, rijkdom en het verlaten van Gods weg voor eigen voordeel.
Paulus benadrukt bovendien dat de strijd van gelovigen zich richt tegen onrechtvaardige systemen en ideologieën, niet tegen een op zichzelf staande bovennatuurlijke vijand.
Wanneer het Nieuwe Testament op deze manier gelezen wordt, verdwijnt het idee van een eeuwige strijd tussen twee bijna gelijke machten. Er blijft slechts één almachtige Heer over – Jezus Christus – die alle vijanden, in welke vorm dan ook, heeft overwonnen.
Christus’ Overwinning op de Duivel
Het Nieuwe Testament laat onmiskenbaar zien dat Jezus Christus de duivel heeft overwonnen. Deze overwinning vond plaats aan het kruis en werd bevestigd door Zijn opstanding uit de dood. Daarmee werd de macht van de aanklager, de tegenstander, definitief gebroken.
Hebreeën 2:14 zegt het zo:
Hebreeën 2:14 “Aangezien dan de kinderen vlees en bloed deelachtig zijn, zo is Hij ook desgelijks derzelve deelachtig geworden, opdat Hij door den dood te niet doen zou dengene die het geweld des doods had, dat is, den duivel.”
Door Zijn offer nam Jezus de macht weg van alles wat mensen in slavernij houdt door angst voor de dood. De duivel in Bijbelse zin is de aanklager, de macht van de zonde en de dood, maar die macht is nu ontnomen.
Kolossenzen 2:15 benadrukt dit nog eens:
Kolossenzen 2:15 “En de overheden en de machten uitgetogen hebbende, heeft Hij die in het openbaar tentoongesteld, en heeft door hetzelfde over hen getriomfeerd.”
Deze overwinning betekent dat gelovigen niet hoeven te leven in angst voor een voortdurende strijd met een machtige vijand. Het geestelijke gevecht gaat nu om het weerstaan van zonde, leugen en onrecht, in de zekerheid dat de beslissende slag al gewonnen is.
Christus is Heer over alles. Geen politieke macht, geen religieus systeem, geen persoonlijke vijand en geen beschuldiging kan standhouden tegen Hem die voor eeuwig regeert.
De Duivel als Symbool voor Wereldse Machten
Wanneer we de Schrift zorgvuldig lezen, zien we dat de duivel vaak staat voor de wereldse machten en systemen die zich tegen God verzetten. Deze machten werken via mensen, instituties, politieke structuren en religieuze organisaties. Ze vormen samen het georganiseerde verzet tegen Gods wetten en Zijn volk.
In Openbaring 12 en 13 wordt dit verbeeld met de draak en het beest. Deze symbolen verwijzen naar aardse rijken en regeringen die hun macht ontlenen aan onderdrukking, uitbuiting en afgoderij. De draak geeft zijn macht aan het beest, wat laat zien hoe politieke en religieuze systemen elkaar versterken in hun rebellie tegen God.
Lukas 4:6 geeft ons een belangrijk inzicht in deze symboliek:
Lukas 4:6 “En de duivel zeide tot Hem: Ik zal U al deze macht en hun heerlijkheid geven; want zij is mij overgegeven, en ik geef ze wien ik wil.”
In de historische context verwijst dit niet naar een kosmische heerser over alle naties, maar naar de feitelijke machtstructuren van het Romeinse Rijk, die daadwerkelijk koningen en heersers aanstelden naar eigen wil.
Efeziërs 6:12 bevestigt dat onze strijd zich richt tegen deze structuren:
Efeziërs 6:12 “Want wij hebben den strijd niet tegen vlees en bloed, maar tegen de overheden, tegen de machten, tegen de geweldhebbers der wereld, der duisternis dezer eeuw, tegen de geestelijke boosheden in de lucht.”
Met “geestelijke boosheden” worden hier geen zwevende demonen bedoeld, maar ideologieën, politieke systemen en wetten die tegen Gods orde ingaan.
Door de duivel te begrijpen als een symbool voor deze wereldse machten, verschuift de focus van angst voor een mythische tegenstander naar de daadwerkelijke roeping van de gelovige: standhouden in gerechtigheid, Gods geboden bewaren, en weigeren zich te onderwerpen aan het systeem dat tegen Hem ingaat.
